Revolutie in de geneeskunde?

Revue, 14.8.1949: vecht voor de opheldering van een lotbepalende kwestie

DE HERFORDSE WONDERDOENER BRUNO GROENING, die in mei en juni 1949 duizenden wanhopige zieken naar hun eigen zeggen genas, werd zijn verder werken door de onverdraagzaamheid van artsen en autoriteiten in Noord-Duitsland onmogelijk gemaakt. Op 3 mei 1949 werd het Gröning verboden zijn genezend werk verder uit te oefenen. Sinds 29 juni heeft Gröning zich uit de openbaarheid teruggetrokken. Maar noch is Bruno Gröning verdwenen, noch blijft de vraag naar zijn wonderbaarlijke genezende kracht onopgehelderd. Want Revue heeft Gröning de weg geopend in een grote medische kliniek, waar hij voor kritische, maar onpartijdige artsen zijn genezende kracht kan bewijzen. Revue gaf Gröning daarmee de mogelijkheid om voor moderne wetenschappers te bewijzen: Ik genees mensen die ongeneeslijk zijn. Revue begint vandaag met de publicatie van de resultaten van 150 onaantastbare experimenten. Leest u, wat onze correspondenten Bongartz en Laux, onder de wetenschappelijke leiding van de psycholoog en medicus prof. dr. Fischer, in de Revue berichten.

Het plan van Revue

Revue begint vandaag met een publicatie, waarvan het thema het puur journalistieke ver te boven gaat. Centraal staat een eenvoudige, maar in enkele maanden tot beroemdheid gestegen man, Bruno Gröning, die in Herford en andere steden het voor ongeneeslijk gehouden leed van duizenden zieken op wonderbaarlijke, raadselachtige wijze genas of verbeterde. Geen politicus, geen wetenschapper, geen kunstenaar heeft in de naoorlogse jaren de mensen zo bewogen, als Bruno Gröning het gedaan heeft. Ook de andere landen, zelfs Engeland en Amerika, werden door de uitstraling van zijn roem en de sensationele persberichten, die tussen lofprijzing, scepsis en arrogante afwijzing schommelden, geraakt. De honende verachting werd gevoed door sensatie, ongecontroleerde geruchten en elkaar tegensprekende verhalen. Deze miste bijna overal de nodige ernst, de verantwoording, de onpartijdigheid en de kennis rond de betekenis van het probleem, dat door Bruno Gröning plotseling uit de beslotenheid van de discussie van de medici in de openbaarheid werd gebracht.

De medische specialistische medewerkers van Revue waren in een andere samenhang al langere tijd met de kwestie van de psychische oorzaken van de meeste ziekten en met de studie van de in Duitsland vaak niet in acht genomen ontwikkeling van de overeenkomstige onderzoeken in de wereld buiten Duitsland bezig. Het ging in het geval Gröning niet alleen om de persoon van de wondergenezer, maar om de betekenisvolle vraag van de psychische, dat wil zeggen de oorzaken in de ziel van de ziekten en om het rekening houden met deze oorzaken in de psychotherapeutische behandeling van de patiënten. Gröning kon een fenomeen op het gebied van de psychische ziekenbehandeling zijn. Toen daarom in Noord-Duitsland de campagne rond Gröning, voor wiens plaats van werken zich op sommige dagen tot zesduizend mensen verzamelden, steeds chaotischer vormen aannam, neemt Revue een voor een geïllustreerd blad ongewoon besluit.

De tegenstelling tussen de talloze aanhangers en de weinige, maar invloedrijke tegenstanders van Gröning was intussen tot het ondraaglijke toegenomen. Een artsencommissie en de autoriteiten in Herford gaven Gröning geneesverbod. In Herford, Hamburg en veel andere steden wachtten echter duizenden zieken verder op de hulp van de wonderman. Bij de ambtelijke instanties maakte zich uiteindelijk een grote radeloosheid tegenover het fenomeen Gröning meester, zodat men voor dit fenomeen zelfs een ongelukkig einde moest vrezen. Zou Gröning vernietigd worden tussen de macht van de tegenstanders en de macht van de gelovigen? Zou de eenvoudige, intellectueel onbeholpen, maar van echt zendingsbewustzijn en eerlijke bereidheid tot helpen vervulde mens Gröning door "behulpzame mensen" ten onder gaan, die naar hem toe waren gekomen om uit zijn genezende kracht munt te willen slaan en de tegenstanders talrijke gelegenheden boden? Of zou een medisch of ander wetenschappelijk instituut in Duitsland zich bereid verklaren, waartoe in de USA tegenwoordig elke grotere kliniek zonder meer bereid zou zijn, namelijk Bruno Gröning vanuit eerlijke onderzoeksdrang de mogelijkheden geven zijn capaciteiten klinisch te controleren? Na vruchteloze discussies was einde juni te vrezen, dat Gröning vernietigd zou worden. De vraag, of hem een wonderbaarlijk heilzaam psychisch beïnvloedend vermogen toegekend ofwel voor hem met een attest bekrachtigd moet worden, dat zijn vermeende capaciteiten een vergissing zijn, ja, zelfs charlatanerie voorstellen, bleef voor miljoenen zieken onbeantwoord.

Op dit tijdstip besloot Revue zijn staf van speciale stafcorrespondenten, bestaande uit Helmut Laux, Heinz Bongartz en een wetenschapper, de Marburgse psycholoog en medicus prof. dr. H.G. Fischer, naar Noord-Duitsland af te vaardigen. De staf moest Gröning, wiens sporen al begonnen te vervagen, opzoeken. Deze moest zich door nauwkeurige onderzoeken van een grotere reeks van de door Gröning behandelde gevallen van de successen of mislukkingen van zijn genezingen overtuigen. In het geval van een positieve afloop van dit vooronderzoek diende de Revue-staf zich een beeld van de omstandigheden rond Gröning en van de persoon Gröning zelf te vormen. Al naar het resultaat van de onderzoeken had de staf de opdracht en de middelen Gröning van de mogelijkerwijs ongunstige invloed van zijn omgeving te scheiden en hem een weg uit de verstikkende chaotische verwarring tussen gelovigen, artsen en bureaucratische instanties te effenen. Na het verkrijgen van zijn instemming moest Gröning op een onbekende, afgelegen plaats asiel krijgen. Tegelijkertijd werden door de Revue-staf voorbereidingen getroffen om bij een gunstige afloop van de vooronderzoeken de bereidheid van een leidende Duitse universiteitskliniek tot medewerking te verkrijgen. Deze moest Gröning in de kring van een college van wetenschappers de mogelijkheid geven zijn capaciteiten te bewijzen. In geval van succes moest hem de weg voor verder werken geëffend worden. In geval van mislukking moest een duidelijk onaanvechtbaar rapport de openbaarheid over het negatieve resultaat op de hoogte brengen. Dit was het plan van Revue.

De realisatie begon op 28 juni 1949. Het gaf problemen, avontuur en verrassingen. Maar het plan slaagde, zonder dat de publiciteit – in het belang van de zaak – tot nu toe hiervan mocht horen. Voor de openbaarheid was Gröning sinds 29 juni 1949, 23.45 uur, in Hamburg verdwenen. Vandaag begint Revue met het uitvoerig verslag van de correspondenten en de leidende artsen over de voorgeschiedenis en het verhaal van het grootste en meest verbazingwekkende medische experiment, dat ooit met behulp van een tijdschrift mogelijk werd gemaakt.

Bruno Gröning: Fenomeen van een zielenarts

Door Helmut Laux en Heinz Bongartz onder wetenschappelijke leiding van de psycholoog professor Fischer

In het spoor van Bruno Gröning

De instelling van de artsen

Wij reden op 29 juni, precies op de dag waarop Gröning in Hamburg plotseling spoorloos verdween, uit Frankfurt weg. Wij journalisten waren natuurlijk nieuwsgierig, professor Fischer was terughoudend, hoewel ook hij zijn nieuwsgierigheid niet helemaal kon verbergen. Maar hij was vastbesloten om met systematiek het geval Gröning aan te pakken en alleen langzaam en gewetensvol een oordeel te vormen. Onze samenwerking met professor Fischer was vanaf de eerste dag uitstekend. Hij had de gebruikelijke medische opleiding gevolgd. Hij was als regulier medicus in staat ziekterapporten en verergering of genezing ervan te beoordelen. Anderzijds was hij psycholoog en praktiseerde met behulp van de psychoanalyse (onderzoek van de ziel) en van de psychotherapie (geneeskunde van de ziel). Onder het gebied van de geneeskunde van de ziel moest Grönings methode echter vallen, wanneer deze daadwerkelijk werkzaam bleek. Hetzij dan dat Gröning beschikte over andere krachten, die ook voor de psychotherapie tot op vandaag nog onbekend zijn.

De psycholoog professor dr. Fischer (rechts) bespreekt in opdracht van de REVUE met Gröning voorbereidingen voor het klinische experiment.

Wij kwamen op de avond van 29 juni in Bielefeld aan, en het toeval van een vroegere kennis van professor Fischer voerde ons eerst naar een ontmoeting met de leider van de sanatoria in Bethel, professor Schorsch. Professor Schorsch had in de artsencommissie, die door haar beslissing aan het geneesverbod voor Gröning had bijgedragen, een wezenlijke rol gespeeld. Ons persmensen wilde hij eerst helemaal niet zien, hij ontving alleen maar professor Fischer en lichtte hem in over de indruk die hij van Gröning had: „Hij is een heel primitief mens, vooral heeft hij geen –'charisma'-.“ Voor degenen die het woord niet kennen, moeten wij eraan toevoegen, dat de wetenschappers daaronder zendingsbewustzijn verstaan. Schorsch vond, dat religieus zendingsbewustzijn, waarover Gröning in Herford en ook op andere plaatsen vaak gesproken had, je reinste toneel was. Hij zou meer vanuit egoïsme en arrogantie handelen. Schorsch toonde ons als bewijs voor zijn woorden een grafologisch rapport met dezelfde uitspraak. Professor Fischer nam zijn oordeel ter kennisneming aan. Professor Schorsch gaf overigens niet de indruk bewust partijdig te zijn. Hij leek enigszins ongeïnteresseerd. Hij was gezet en gemoedelijk, en het zag er naar uit als wilde hij het liefst helemaal niets meer over het geval Gröning horen. Waarschijnlijk stortte hij zich niet graag in psychische opwinding en wilde geen andere dingen hebben die hem ongelegen kwamen. Hij vond dat wij niet op zijn oordeel moesten afgaan, maar zelf in dit geval doordringen.

Professor dr. Wolf, de leidende arts van de Stedelijke Ziekenhuizen in Bielefeld, toonde zich meer open. Hij leek volledig onze mening te delen, dat het geval Gröning zonder voorbehoud gecontroleerd moest worden. Hij wees er echter op, dat men Gröning zoals bekend is had aangeboden in klinieken zijn kunst te bewijzen. Wat moest hij ervan vinden, dat Gröning dit aanbod had afgewezen. Of men het de artsen kwalijk kon nemen, als zij een man met buitengewone scepsis vervolgden, die weigerde voor hen zijn kunnen te laten zien?

Waarom, zo vroegen wij ons natuurlijk ook af, was Gröning zulke klinische waarnemingen en rapportage van zijn behandelingsmethode uit de weg gegaan? Had Gröning reden om aan professor Wolfs objectiviteit te twijfelen? Toen professor Fischer enkele weken later Gröning ertoe bracht om voor de artsen van de Bielefeldse Stedelijke Ziekenhuizen te praktiseren, moest hij helaas ondervinden, dat ook daar de bedoeling was om Gröning bij schijnbaar tegemoetkomen te vernietigen, door hem hier alleen naar gevallen te brengen, waar niemand meer kon helpen, ook Gröning niet. Professor Fischer moest daarom ervan afzien Grönings methoden voor de Bielefeldse artsen te laten rapporteren.

Verder betekende het, dat de Detmoldse arts dr. Dyes tegenover Gröning geuit had, dat hij zoveel bewijzen van zijn geneeskunst kon leveren als hij wilde, maar men zou hem toch in zijn werken hinderen! Professor Fischer zocht daarom vanuit Herford telefonisch contact met dr. Dyes, en dr. Dyes maakte van zijn uitspraak geen geheim. Op hem had Gröning een slechte indruk gemaakt. Dr. Dyes was vol medische hoogmoed en met zijn eigen houding uiterst tevreden.

Gröning had op deze manier elk vertrouwen in een objectief standpunt van de artsen moeten verliezen, zodat het hem niet kwalijk genomen kon worden, wanneer hij niet op de aangeboden ziekenhuisexperimenten was ingegaan. Het wakkere instinct van de van oorsprong eenvoudige man had de oneerlijke bedoelingen, die op hem loerden, gevoeld.